Zobacz wszystkie dyskusje

Zobacz wszystkie dyskusje

GALEON / Pokład kosza dziobowego / XVII w.

Karrex Dyskusja rozpoczęta przez Karrex 5 lat temu

Na określenie jednoznacznej nazwy tej konstrukcji dziobowej galeonu nigdzie nie natrafiłem, więc będę używał nomenklatury z którą się dotychczas spotkałem, czyli KOSZ DZIOBOWY lub GALION (w skład którego wchodzi m.in. kratownica galionowa, figura dziobowa/galionowa zwana również galionem, latryny załogi itp.). Prawdopodobnie detal ten wyewoluował z tarana galery, ale głowy za to nie dam. Obserwując karaki, wczesne galeony, późniejsze aż do liniowców widzimy, że nie był formą doskonałą i dalej podlegał ewolucji (czyt. skracaniu). W temacie użyłem nazwy "Pokład", gdyż "kratownica galionowa" nie jest dla mnie adekwatna do pozostałych wariantów nie będących typową kratownicą (chociaż nazywaną gretingiem).

Platforma dziobowa i jej funkcje

Na przednim odcinku galeonu z XVII wieku, między czubkiem galionu a przednim krańcem kadłuba, znajdowała się trójkątna platforma oraz szereg elementów dekoracyjnych lub wzmacniających.

Przednia konstrukcja wystająca poza dziobnicę, czyli poza przedni kraniec kadłuba właściwego, składała się z wielu elementów, najczęściej wyprofilowanych i precyzyjnie wykończonych. Najbardziej widoczne były elementy poziome dochodzące do przedniego końca galionu na dziobie i rozmieszczone w rzędach malejących od góry do dołu. Stosowano różne nazwy tych elementów. Najczęściej nazywano je wężownicami, gdyż były to długie, wygięte łukowato elementy drewniane, często złocone i zdobione.
Między nimi lub za nimi znajdowały się elementy pionowe, czyli słupki (rysunek poniżej).

Zespół ten nie pełnił szczególnych funkcji konstrukcyjno-strukturalnych, ale był stosunkowo mocny. Można było na nim zamontować (między dziobem statku a końcem galionu) trójkątną platformę, czyli platformę galionu (pokład galionu lub pokład dziobowy).

Platforma galionu

Platforma galionu to greting z wąskich beleczek ułożonych blisko jedna obok drugiej i opartych na ramie ze skrzyżowanych belek. Całość podtrzymują słupki.

Jest to niepełny obraz, dlatego uzupełniam kolejną ilustracją

Platforma pełniła kilka funkcji. Od początku, gdy element ten pojawił się na statkach, wykorzystywano ją do manewrowania żaglami przednimi, albowiem bukszpryt znajdował się tuż nad środkiem platformy (lub nieco z boku). Często montowano również dodatkowy żuraw, wykorzystywany pomocniczo do mocowania kotwicy i wiązania jej do nadburcia w pozycji poziomej. Gdy zaczęto budować galeony, na platformie zainstalowano latryny dla marynarzy. Poza tym (nie ma tego na rysunkach) na platformie można było zamontować poprzeczną tyczkę, której koniec służył do obsługi foka.
Za platformą pionowa wręga przednia (ścianka) znaczyła koniec pokładu górnego lub kasztelu dziobowego. Znajdowały się w niej drzwi umożliwiające dostęp na platformę, otwory na działa pościgowe (czyli działa, z których strzelano, ścigając inną jednostkę, ale które nie zawsze występowały na galeonach) oraz latryny dla oficerów.
Przybytki oficerskie były bardziej osłonięte niż otwarte latryny załogi.

Przez blisko trzysta lat wszystkie te elementy nie uległy zasadniczym zmianom. W zasadzie zmieniał się tylko – w zależności od lokalnych upodobań – ich wygląd i estetyka. Ta część galeonu (później liniowca) była mocno udekorowana, dzięki czemu jest jedną z najbardziej interesujących w ówczesnych żaglowcach.

model francuskiego L'Ambitieux, 1680

_________________

GALEON / Pokład kosza dziobowego / XVII w.

Chcąc waloryzować pokład galionu (czyli tytułowy pokład kosza dziobowego) w modelu z kolekcji zeszytowej DeAgostini "GALEON" szukałem wzorców z końca XVI i pocz. XVII wieku. W tym okresie funkcjonowały przynajmniej trzy metody "poszywania" tego pokładu - w zależności od kraju. Co prawda mam wątpliwości co do typowych (współczesnych) kratownic/gretingów na holenderskiej Batavii (1628), gdyż to replika i pokład mógł być "nieco" zmodyfikowany dla współczesnego matrosa w celach zachowania bezpieczeństwa, ale nie neguję, że mogła być już wtedy kratownica chociaż wg schematów powyżej wynika, że typowa kratownica pojawiła się w Anglii po roku 1750. Na modelu Batavii w „Shipwreck Museum” w Fremantle (tam znajdują się szczątki Batavii) takiego pokładu nie ma.