Galeon XVII w. / wg San Juan Bautista

[Karrex]

Nieprzypadkowo dałem przykład rozwiązania kol. Artura, bo też zamierzam zmodernizować mój kabestan z hanszpakami na jednej wysokości (nie będę moim matrosom utrudniał życia ).

Dalsza część postu nie jest o tym jak należy to zrobić (kto będzie robił kabestan z XVII w. znajdzie te informacje dwa posty wyżej), tylko jak ja to zrobiłem

Mogąc zdemontować górną część kabestanu (na szczęście nie skleiłem z dolną), postanowiłem tylko wymienić handszpaki. W pierwszej kolejności odciąłem te stare,

następnie powiększyłem nieco głowicę (na przyjęcie większej ilości handszpaków). Po wyrównaniu, na głowicę nakleiłem paski forniru,

całość wyszlifowałem i zabejcowałem

Na głowicy kabestanu zrobiłem obejmy szer. 1 mm (wyklepane z drutu miedzianego ø= 0,5 mm - niestety walcarki nie posiadam ) z gwoździowaniem - w obejmach wywierciłem otworki ø= 0,5 mm i wkleiłem drut miedziany, po obcięciu rozklepałem na "okrągło" łepki (również w górnej części żeber) - metale poddałem delikatnemu czernieniu z przetarciem.
Całość potraktowałem jeszcze lakierobejcą (orzech Sikkensa Cetol HSL).
Zrobiłem osiem długich handszpaków, które przytnę po dopasowaniu na pokładzie.

cdn.

[Karrex]

Handszpaki

Przygotowałem osiem hanszpaków i tak by to wyglądało

Ale dla ośmiu to za małą głowicę zrobiłem, na styk dałoby radę , ...zresztą sześć też mnie zadowala

Otwory w głowicach kabestanów są o przekroju kwadratu, jednak, że handszpaki będę wklejał na stałe, to ominąłem ich wykonanie.
W hanszpakach u nasady naciąłem w odległości 2 mm, nożykiem ściąłem krawędzie uzyskując okrągłą końcówkę. Po wywierceniu otworków w głowicy, wkleiłem na CA handszpaki (jak widać na fotkach klej nieco wyciekł u nasady, ale po zaszelakowaniu wszystko się wyrównało).

Przymiarka na pokładzie

cdn.

[Karrex]

Jeszcze ostatnie fotki pamiątkowe po szelakowaniu,

ale na zdjęciach widać mnóstwo paprochów (nie mam pojęcia skąd one się tam wzięły , przed robieniem zdjęć dałbym głowę, że nic nie było )
Powtórzyłem sesję.

Teraz mogę wziąć się za kabestan wg wzorów XVII w. (nie można iść na łatwiznę

[Karrex]

Przystąpiłem do wykonania kabestanu wzorując się na zdjęciach replik.
Nie mając planu kabestanu, trzeba sobie taki rozrysować na podstawie zdjęć. Ja oparłem się na zdjęciach z Batavii, jednak są tu dwa różne kabestany.
Ten dolny (główny) jest większy, ma osiem żeber i na głowicy cztery otwory (po skosie w dół w prawo). Górny ma tylko sześć żeber i trzy otwory na głowicy (po skosie w dół w lewo).
Mając jeden wymiar (60 cm do występu na żebrach) orientacyjnie, bo na podstawie zdjęcia nie są to wymiary dokładne, zwymiarowałem większy kabestan.

na tym zdjęciu najwięcej widać i na nim oparłem wymiarowanie

Zamieszczam wymiary, może komuś kiedyś się przydadzą.

BĘBEN
Całkowita wysokość bębna (z wyobleniem) to 1455 mm,
do górnej obręczy - 1400 mm,
obręcz - 37 mm, (na obręczy 16 gwoździ - co 100 mm),
wysokość głowicy - 570 mm,
ø bębna - 510 mm,
otwór na "handszpak" - 100 x 100 mm i taka sama odległość między otworami, linia górnej krawędzi dolnego otworu jest podstawą otworu obok.

ŻEBRO
Wysokość - 820 - 830 mm,
szerokość - 230 - 250 mm,
grubość - 115 mm,
odległość od podstawy do występu - 600 mm,
występ - 160 mm,
wcięcie występu 105 mm,
grubość dolnego klina - 80 mm.

Otwory na "handszpaki" pokrywają się z ożebrowaniem.
Na zdjęciach dobrze też widać gwoździowanie. Na występie żebra cztery gwoździe, na krawędzi żebra jeden łeb większy i trzy mniejsze (w trójkącie), na klinie między żebrami trzy gwoździe.

Kabestan na kasztelu dziobowym ma już inne proporcje, otwory (sześć) pokrywają się z żebrami, ale już odległości między nimi są większe.

[Karrex]

Kabestan 2

Jak już pisałem, robię jeszcze jeden kabestan.
W pokładzie mam pod kabestan otwór ø= 5,5 mm, więc wał nowego kabestanu będzie miał dwie średnice
dolną ø= 5,5 mm pod pokład i górną ø= 9 mm nad pokładem.

Wał można wykonać tocząc z jednego kawałka drewna (okrąglaka). Ja mam jeszcze okrąglak z którego robiłem pierwszy kabestan (ø= 5,5 mm i nie chce mi się montować tokareczki ), więc dokleję mahoniowe listewki 2 x 2 mm (12 szt.), odpowiednio sfazowane, na górną część wału. Zresztą wszystkie detale kabestanu zrobię z mahoniu od Andrzeja , więc odpadnie mi bejcowanie .

Po sklejeniu trzeba nadać okrągłości, co uzyskałem za pomocą wiertarki i papieru ściernego na klocku.

Całość "dopieszczona" gąbką ścierną. Mam już bazę pod otwory.

[Karrex]

Otwory pod handszpaki

Otwory w kabestanie są o przekroju kwadratu (w mojej skali 2 x 2 mm), aby uzyskać przelotowość, i możliwość wkładania i wyciągania "handszpaków", to przy tej metodzie należałoby wywiercić je już w okrąglaku (przed oklejaniem listewkami) wiertłem ø= 2,9 - 3 mm (ø otworu musi być większe niż przekątna kwadratu 2 x 2 mm ).
Otwory wewnątrz bejcujemy na kolor listewek którymi będziemy oklejać wał kabestanu lub bejcować wykończeniowo.
Naklejając listewki pozostawiamy 2 mm przerwy na otworach.

W wale toczonym (monolicie) czy po oklejeniu, jak ja to zrobiłem, już jest nieco trudniej uzyskać przelotowość. Maksymalny otwór jaki można wywiercić to ø= 2 mm, następnie iglakiem o przekroju kwadratowym nadajemy kształt kwadratu (do 2 mm), a przelotowość uzyskamy za pomocą dłutka (np. z igieł maszyn do szycia - przydatne do mikrorzeźbień ). Mój iglak ma 2,5 x 2,5 mm i przelotowości nim nie uzyskam.

Chętnie poznam wasze metody na przelotowe kwadratowe otwory do 2 x 2 mm.

Tyle teorii.

Najpierw określiłem linię podstawy głowicy (15 mm od podstawy bębna), wymierzyłem usytuowanie otworów (3, 5, 7 mm od linii) i wiertłem 1,8 wywierciłem otwory (wierciłem z dwóch stron - to żeby uniknąć wyrwania i postrzępienia otworu przy przewierceniu się na wylot). Następnie iglakiem powiększyłem do kwadratowego otworu 2 x 2 mm.

Otwory wewnątrz zabejcowałem, a głowicę zaszelakowałem.

Żebra

wysokość ...... 16 mm (końcowo 15 mm)
szerokość ...... 4,4 mm (4 mm)
grubość ........... 2 mm
grubość klina .. 1,5 mm

Trochę ze względów oszczędnościowych rozmieściłem na listewce szer. 8 mm elementy żeber, ale deczko niewygodnie do wycinania. Wycinam nieco większe elementy, żeby mieć zapas na doszlifowanie. Dodam, że na żebra mahoń (ten od Andrzeja ) nie jest najlepszym materiałem, na 11 żeber w dwóch się rozszczepił (w jednym na wypuście, a w drugim szpic na dole).

znajomy szlachcic znów wpadł na inspekcję

Mając w głowicy trzy otwory (sześć na obwodzie), na wzór mniejszego kabestanu powinienem dać sześć żeber, ale niezbyt mi się to podoba, więc dam osiem - tyle co w pierwszym kabestanie.

cdn.

[Karrex]

Wkleiłem żebra oraz kliny między żebrami

Zrobiłem też imitację gwoździowania i zaszelakowałem całość

Biorę się za "handszpaki"

Handszpaki

Kolejnym detalem (detalami) były handszpaki (w XVII w. były to długie drągi)

"drągi" z Batavi

handszpaki z repliki Amsterdam

[Karrex]

Prins Willem / Kabestan XVII w.

Jak się okazuje układ otworów w głowicy kabestanu XVII w. wcale nie jest tak jednoznaczny , jak już pokazywałem na przykładzie kabestanów Batavii. Ćwierć wieku później widzimy kolejne wariacje

W necie znalazłem planik kabestanu z instrukcji zestawu Prins Willem, jak widzimy są tu cztery otwory w głowicy i sześć żeber (z dwoma wypustami), układ otworów inny niż na Batavii mianowicie 1, 3, 4, 2

planik kabestanu z instrukcji zestawu Prins Willem

oraz ryciny z książki Prins Willem (na podst. tej książki i planów w niej zawartych, Andrzej buduje swojego Wilusia ).

Widać tu różne konfiguracje stosunku otworów w głowicy do ilości żeber. Rys.1 i 4 podobnie cztery otwory i sześć żeber, ale otwory w linii (1, 2, 3, 4) po skosie w prawo, natomiast rys.3 cztery otwory i osiem żeber. Z tym, że otwory mają kolejność 1, 3, 4, 2 czyli tak samo jak w planie 1, ale przeciwny kierunek.

Na prezentowanym już zdjęciu z repliki Prins Willem



czytam (może błędnie), jeszcze inny układ otworów, mianowicie 1, 2, 4, 3 (???)

Prezentowane w mojej relacji przykłady pochodzą z jednostek holenderskich (Batavia - 1628, Prins Willem - 1651) i szwedzkiej (Vasa - 1628).

Przypomniałem sobie, że kol. Ryszard też buduje XVII w. jednostkę - angielską H.M.S. Prince z 1670 r.


Tu jeszcze inny porządek otworów 1, 4, 2, 3.

Zobacz też:
http://www.modelships.de/HMS_Prince_I/d ... Prince.htm

Nie rzuciło to ani krzty więcej światła na temat kabestanów w XVII w., a tymi nierównymi szykami otworów w głowicy, jeszcze bardziej pogmatwało (cóż ewolucja ).

[Karrex]

Kontynuacja

Handszpaki

Część użytkową na wzór handszpaków z repliki Amsterdam wyprofilowałem z kwadratu do przekroju ośmioboku

Następnie z drutu miedzianego ø= 0,5 mm wyklepałem taśmę szer. ok. 2 mm. Przyciąłem na 1 mm i zrobiłem obejmy, które poczerniłem i wkleiłem na głowicy.
Jednak chciałem przetestować lutowanie obejmy i tu zaczęły się schody. Najpierw z górnej obejmy usunąłem poczernienie, odtłuściłem. Na głowicy się niestety nie dało zlutować, gdyż po podgrzaniu klej puścił, a blaszka zaczęła się prostować . Musiałem zdjąć obejmę, oczyścić wszystko z kleju i zlutować poza kabestanem, po kilku minutach w końcu złapało. Wkleiłem obejmę i poszlifowałem lut.

PS
Lutowanie nie jest konsekwencją poznania wyrafinowanej metody łączenia blach w XVII wieku, lecz tylko i wyłącznie dla testu, raz lutowania, dwa sprawdzenia jak to wygląda po poczernieniu, no i czy będzie coś widać gołym okiem po tych czynnościach (ja nic nie widzę ).
Żeby tak wziąć, wyjąć lutownicę i polutować bez żadnej przyczyny kilka drutów czy blaszek, to mi się nie chciało, a jak pojawiła się idea zlutowania obejmy, to byłem zwarty i gotowy Ot taka cecha niektórych egzemplarzy

Co do łączenia obejm, to i tak nie mam pewności czy były łączone na nit czy gwóźdź (jak w bednarce), mogły to być też lite pierścienie, obręcze.
I tu nasuwa się kolejne pytanie czy na kołach od lawet były łączone paski czy lite obręcze?

Jakby ktoś coś wiedział na temat, to wątek do dyspozycji.

[Karrex]

Finisz

Gwoździowanie i patynowanie obręczy, zaszelakowałem również handszpaki

Odgwizdałem fajrant, ale jeszcze gwoździowanie na żebrach
Wiertłem ø= 0,5 mm wywierciłem otworki w żebrach i zrobiłem gwoździowanie wklejając drucik miedziany. Drucik odcinam cążkami nacinając dwa razy. Pierwsze nacięcie (żeby nie przeciąć) okręcam cążki o 90° i cięcie. Młoteczkiem rozklepuje "łepek" i szlif gąbką ścierną. Jeszcze na osi wywierciłem otwór ø= 1,4 mm i tak jak w poprzednim kabestanie wkleiłem drucik - wchodzi w dolną część kabestanu.
Zbyteczne, ale jeszcze zabejcowałem dolny wał kabestanu

No i obie "karuzele z dyszlami"

Po sesji zdjęciowej ostateczne poprawki czyli zwęziłem jeszcze handszpaki w drugim kabestanie i zeszlifowałem imitację gwoździowania na żebrach (zdjęcia ujawniły, że "trochę" nierówno ktoś wbijał gwoździe - pewnie ten "biały" ).